سخن نخست
سرمایه‌سوزی با هیزم مهاجرت
پیمان صفردوست / سردبیر / موضوع مهاجرت پزشکان و کادر درمان که در سال‌های گذشته مورد توجهی مسئولان و دست‌اندرکاران نهادهای سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر نظام سلامت کشور واقع شده بود، امروز به جایی رسیده که بیم آن می‌رود کشور را در سال‌های آینده با کمبود پزشک، متخصص و اعضای کادر درمان مواجه کند. این معضل در سال‌های اخیر به چالشی مبدل شده که برای مقابله با آن همایش‌ها و نشست‌های آسیب‌شناسی تشکیل می‌شود تا شاید در خلال گپ‌و‌گفت‌های کارشناسی راهکاری عملی برای آن پیدا شود و این آب رفته به جوی بازگردد.
دکتر محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت معتقد است بخش مهمی از مهاجرت نخبگان به‌علت شرایط اقتصادی کشور است اما این روند را فقط به مسایل اقتصادی محدود نمی‌داند زیرا در حوزه پزشکی افراد بسیاری هستند که کار مشخص، معین و خوبی دارند و در علم و عمل هم رتبه استادی دارند اما مهاجرت می‌کنند. آقای وزیر به درستی به این موضوع واقف است که آنچه می‌تواند نخبگان این سرزمین را به ماندن دلگرم کند، فراتر از موضوع اقتصاد و معیشت است.
دکتر ظفرقندی با اشاره به اینکه تبعیض و فرصت‌های نابرابر از علل مهم مهاجرت است، تاکید می‌کند: اگر فردی شایستگی ورود به دانشگاهی چون تهران را دارد و رتبه لازم را کسب کرده، باید زمینه آن فراهم شود، نه اینکه به‌دلیل بی‌عدالتی آموزشی نتواند تحصیل کند. موانع و سهمیه‌ها از موانع عدالت آموزشی هستند؛ تعداد زیادی از همکاران ما فارغ‌التحصیل می‌شوند اما در حوزه‌ای که باید به کار گرفته شوند، امکان به‌کارگیری آنها وجود ندارد یا وقتی می‌خواهد به کار گرفته شود، ملاک رابطه یا ضابطه بوده در‌حالی‌که باید ملاک شایسته‌سالاری و حرفه‌‌ای باشد. به‌دلیل بی‌عدالتی آموزشی و بی‌ثباتی جریان سینوسی که در شرایط سیاسی در کشور وجود دارد، فرد تصمیم به مهاجرت می‌گیرد.
آقای وزیر خود می‌داند که بی‌توجهی به موضوع مهاجرت در حوزه پزشکی یک نوع سرمایه‌سوزی در از دست رفتن ژنتیک برتر کشور است که قابل محاسبه مادی و علمی نیست. زمانی که این افراد از کشور مهاجرت می‌کنند و نسلی از نخبگان خارج می‌شود، یک آسیب جبران‌ناپذیر برای کشور ایجاد می‌کند؛ بنابراین بررسی این موضوع از منظر اقتصاد لازم است ولی کافی نیست.
بنابراین مهم‌ترین کاری که باید برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان شود، فراهم‌آوری زمینه‌های تحصیل برای افراد همراه با معیشت و شرایط سیاسی و اجتماعی باشد. شاید تلاش عملی دولت چهاردهم در این جهت بتواند از میزان مهاجرت پزشکان کم کند و امیدها را برای معکوس کردن این روند زنده نگه دارد تا در روزگار بدون طبیب، «کاسه چه‌کنم چه‌کنم» دست نگیریم.
